फूल फुलेको बागमा चाँदनीको माधुरी।
हर्हर हवाको चाल शितल फूल हिल्छन् फर्फरी॥
जल्छ चंचल कल्कलाई चाँदनीमा झल्कने।
एक बुल्बुल बोल्छ मीठो प्रेमको ताना दिने॥
पातका बुट्टा परेका घाँसका सौन्दर्यमा।
एक युवति ढल्किएकी बोटमा आनन्दमा॥
लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा द्वारा रचना गरिएका कविताहरु
ललितपुरको हाइ–कलाको शिल्प–कोविदले छिनो
मन्त्रियो कस्तो कमाल !
सन्तुलित कोमल चिनाले, बुट्टा कस्ता बान्कियो लौ !
वाष्प–मरमर माथि लाल !
वसन्त–महलमा आदिकालीन
पश्चिमा भो आँखीझ्याल !
चन्द्रागिरि माथि विशाल !
जलपियो क्या ! सुनले त्यल्ले झल्ल पारी !
खोपी भो राम्रो तयारी !
अस्ताचलको यात्री छु म !
कल्पनाको पङ्खमा छ मिठो भुरभुर !
भावमा क्यै खल्लीबल्ली !
समयको लामो सडक छ !
युगहरु छन् गल्ली, गल्ली !
मेरो आत्मा, एक दर्शक,
खोज्छ सुन्दर, हल्ली, हल्ली !
गवाक्षका बुट्टापछाडि कसको त्यो अनुपम वदन ?
जसका मीठा दृश्य–टुक्रा गाँसी, गाँसी,
जब पृथिवीमा बादल आउँछ
जीवनमाथि विषाद
जब बर्षन्छन् आँसु झरी
उरमा शुष्क उजाड
जब सब तर्क बिलौना बन्छन्
पीडा मनका याद
भूकम्पपछिका स्वप्न शहर
सम्झनु औंसी रात
चिच्याहट मरुभूमिमा, पुग्दछ हात निधार
जीवन, बन्दछ धिक्कार, सफल बलीटो पार।
गर्छु बिरानो निष्ठुरी संसार-जङ्गलभित्र पुकार
जब जिउन नै बन्दछ बोझा, मनमा हाहाकार।
तब सम्झन्छु आँसु अडाई पलकविषे तिमीलाई
सम्झनामा खिल्दछ उपवन
रङ्ग र रस पाई।
हराभरा भै उठ्छ बलौटो
खेल्दछ शीतल जल
क.
सङ्घर्षद्धारा मिलेर मन्थन यी स्नायुजाली शिथिल हुनाले
क्या फीँज निकाले !
किरण छरी दी तब कल्पनाले !
लडका–दिलमा रहने कविले धरम निकाले, कथा सँगाले !
ख.
पुजारी डर भो, औ भक्त भो,
अज्ञातलाई अज्ञेय पारी
रचेर मन्दिर, कुँदी बसाले !
अनेक बान्की दिई छिनाले !
ग.
बालक ऋषिका कथा मीठा छन्,
म सुन्छु सुन्छु !
यो कल्पनाको परी जगत्मा,
म रसले घुम्छु म रसले घुम्छु !
सफा छ खोजी विचित्र मीठो,
(१)
हेर भिखारी अडि अडि आयो
करुण दृष्टिले नजर उठायो।
गाढा दुखको मौन प्रकाश।
झिना आशा-तार बजायो
घाम उज्यालो आँगन पास।
एक बिन्दुमा गोल खसायो
जीवनको इतिहास।
(२)
हेर, हेर ती झुत्रा चिथरा
हाय! हे समय निष्ठुर।
जीवनप थमा बिचार पथरा!
काँपिरहेको थुरथुर।
झल्लर झोली बढाउँछ, बबुरा।
करले अस्थिर, कातर।
(३)
बर्ष-बर्षका हेर तुषारा
शिरको उपर गिरेको।
हेर आँसुका खहरेहरूका
हामी सन्तति हौं अगाध जलका
ग्रीष्मर्तुको जन्म हो,
हाम्रो जन्म हुँदा महोत्सव थियो,
सारा उज्यालो सफा,
हाँस्थे सूर्य र छालमा उछलिंदा
टल्पल् गरी नाच्तथे,
टाढासम्म हावा निमन्त्रित थिए,
चल्थे बडा तेजले।
हाम्रो व्योमविहारको मन थियो,
ऊँचा थियो कामना,
हामी सुस्त चढ्यौं सफा किरणका
साना मसीना सिंढी।
माथी-माथि चढ्यौं मिल्यौं र फिजियौं
आकाशको क्षेत्रमा
बोकी चल्छ हवा डुलाउन जगत्
डाँडा, पुरी, जङ्गल।
हेर्छौं दिव्य प्रदर्शिनी पृथिवीको,
आँसु खसाली रोइरहेथेँ जीवन-वनको बीच,
खोजी खोजी कतै तपाई मेरा मनको चीज ।
टुटे फुटेको आशामाथि नयन दुःखीका नीर !
कहाँ कहाँको, कता कताको, मेरो मनको पीर !
लालसाले मोहिनीको रुप गरी धारण,
बोली, गहना झलकाई “रुन्छौ तिमी कुन कारण !
विलासको यो महल मनोहर, हुन्छु म तिम्री रानी ।“
मैले बोलें, “हुन्छ सबै यो भोलि धुलो र खरानी ।“
कुबेर बोले, “नोकरि लेऊ दिन्छु म दौलत अनगिन्ती,
मेरो सेवक हेर उज्याला, सेज सुनौला झुल्छन् ती !”
मैले बोले, “धनका मालिक ! संझन्छु धनको मोल,
अन्तस्करणको स्वतन्त्रता यो तर छ अहा ! अनमोल ।“
ताज सुनौला माथ लगाई यश आई फुसलायो,
“मेरो पछि आऊ भाइ ! मौका सुन्दर आयो !
छाँट काँटमा मिलिकन आऊ, परिचित गर्छु तिमीलाई ।“
मैले बोले, “चिथरा लाउँछु, ठग्दछु सत्य म भाइ ।“
शक्ति प्रियाले आई बोलिन्, “दिन्छु म मीठा मेवा ।“
मैले बोले, “मेरो अमृत मानिसहरुको सेवा ।“
‘के हो अहो! अमृत त्यो सुरदेव पान?’
‘सच्चा कमाइ गरिखानु भनेर जान।’
‘खोज्छन् सबै सुख त्यो सुख त्यो कहाँ छ?
‘आफू मिटाइ अरुलाई दिनु जहाँ छ।’
‘पाइन्न शान्ति किन हो? कुन ठाउँ मिल्छ?’
‘तर्किन्छ त्यो रूखमनी, जुन साथ मिल्छ।’
‘देखिन्छ ईश कुन मन्दिरमा पसेर?’
‘त्यो हाँस्छ शुद्ध मन आसनमा बसेर।’
‘यस्तो रहस्यमय जीवन बुझ्नलाई,
जानू कहाँ? पढनु के? गुरु को बनाई?’
‘फुल्दो (खुल्दो) गुलाबबिच ज्ञान अनेक फुल्छन्
उद्यानमा बस गई सब तत्व खुल्छन्।’
‘कर्तव्य के छ जनको, यति छन् विरोध?’
‘नक्षत्र हेर नभमा, दिलसाथ सोध!’
‘के हो ठुलो जगतमा?’ ‘पसिना विवेक’
‘उद्देश्य के लिनु?’ ‘उडि छुनु चन्द्र एक।’
ज्यादै थाकेँ हे ईश्वर !
भेँडो बनाऊ मलाई ।
यो शिरको धराप- जो हो मेरो घर
यो विचारको शराप-
यो जान्नाको पाप-
यो अन्तःकरणको हृदय ज्वालक नाप
यो खसूँला भन्ने तीन किसिमको ताप
यो चढ्ने रवाफ ।
यो जवाफदेहीको अभिशाप ।
भो ! भो ! मलाई चाहन्न दिव्य रवाफ !
फेरि मरणपछि कुमारीचोक बहीखाता साफ
मीठो मस्त !
जानवरी निरुत्तरदायित्व मलाई
भगवान ।
बेकोदाली-जीवन न कि परिश्रमको शराप
मीठो भन्नु चुरुम चुरुम आफैँ फल्ने घाँस ।
क. एशियाली जागृति–युग–शिशु
हामी उषासुत नयपाली
हामी हिमालय–तनय पिपासु
चढेन चुचुरा करमाली।
ख. हामी बुद्धका भूका उद्भिज
जानकी–फूलका मधु–आली,
अरनिकोका अङ्गुल–ज्योति,
पृथिवी–नारायण बाली।
ग. त्रिभुवनका हौं स्वप्न सुनौला,
महेन्द् उपवन पौधाली
बाघहरुका जोरी–पारी हुँ,
प्रजातन्त्रका पहराली।
घ. मानवताका ढुक्कुर–कुर्लन,
कल्पन डाँफे–रङ्गजाली,
मुनिका समाधिहरुको कुसुमको
सुगन्ध लहर हुँ हैमाली।
